- २०८१ बैशाख ८ शनिबार
काठमाडौँ । अमेरिकाको टेक्सासको एक विद्यालयमा २१ जनाको ज्यान जाने गरी भएको गोलीबारीले अन्य देशको तुलनामा अमेरिकामा विद्यार्थीको हत्या गर्नेको दर किन यति धेरै छ भन्ने बारेमा सोच्न बाध्य बनाएको छ ।
द चिल्ड्रेन्स डिफेन्स फण्ड, अमेरिकामा रहेको स्वतन्त्र गैर-नाफामुखी संस्थाले अमेरिकामा बालबालिकाको मृत्युको प्रमुख कारण बन्दुक हिंसा भएको दाबी गरेको छ । फण्डका अनुसार अमेरिकामा हरेक दिन औसतमा नौ बालबालिकाको गोली हानी हत्या हुने गरेको छ । अर्थात् औसतमा प्रत्येक दुई घण्टा ३६ मिनेटमा देशमा बन्दुकबाट एक बालबालिकाको मृत्यु हुन्छ ।
उच्च आय भएका देशहरूमा अमेरिका शीर्ष स्थानमा छ । 'न्यू इङ्ल्यान्ड जर्नल अफ मेडिसिन' द्वारा प्रकाशित हालैको विश्लेषण अनुसार अमेरिकामा बन्दुकबाट मारिने बालबालिकाको संख्या अस्ट्रिया, अष्ट्रेलिया, स्विडेन, इङ्ल्यान्ड र वेल्स जस्ता उच्च आय भएका देशहरूको तुलनामा ३६.५ गुणा बढी छ । हालैका वर्षहरूमा भएका केही अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानहरूले पनि बन्दुकको स्वामित्वको उच्च दरहरू ठूलो मात्रामा बन्दुक हिंसाका घटनाहरूसँग नजिकको सम्बन्ध रहेको प्रमाणित गरेको छ ।
फिनल्याण्ड र नर्वेमा हिंसा कम
डेमोक्र्याटिक पार्टी उन्मुख नीति निर्माण र अनुसन्धान संस्था द सेन्टर फर अमेरिकन प्रोग्रेस अफ ऑल ५० युएस स्टेट्सले गरेको विश्लेषणले कडा बन्दुक कानुन भएका राज्यहरू र बन्दुक हिंसाको उच्चतम दर भएका राज्यहरू बीचको बलियो सम्बन्ध फेला पारेको छ । यसैबीच, अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानकर्ताहरूले राष्ट्रिय बन्दुक कानून, बन्दुकको स्वामित्वको दर र बन्दुक हिंसाका घटनाहरूको तुलनात्मक अध्ययन गरेका छन् ।
चाखलाग्दो कुरा के छ भने, नर्वे र फिनल्याण्ड जस्ता युरोपेली देशहरूमा प्रति १०० जनामा हतियार बोक्नेहरूको संख्या अमेरिकाको बराबर छ, तर तिनीहरू बन्दुक हिंसाको सन्दर्भमा विश्वको सबैभन्दा सुरक्षित समाजहरू हुन् । अनुसन्धानकर्ताहरूले उच्च स्तरको सामाजिक एकता, कम अपराध दर र प्रहरी र सामाजिक संस्थाहरूमाथिको व्यापक विश्वासले गोलीकाण्डका घटनाहरू कम गर्न प्रभावकारी भएको फेला पारेका छन् ।
बेलायत र जापानमा गोलीकाण्डका घटना किन कम छन् ?
तर, यस अनुसन्धानको अर्को पक्ष भनेको फिनल्याण्ड, स्वीडेन र स्विट्जरल्याण्ड जस्ता देशहरूमा बन्दुक आत्महत्याको दर उल्लेख्य रूपमा उच्च रहेको छ । विश्वको सबैभन्दा कडा बन्दुक कानुन भएका देशहरूमध्ये बेलायत र जापानमा बन्दुक राख्नमा प्रतिबन्ध भएकाले गोलीकाण्डका घटना कम छन् । बन्दुक नियन्त्रणमा अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानले अन्य धेरै विषयहरूमा पनि ध्यान केन्द्रित गरेको छ । हालसम्म, बन्दुक हिंसा सम्बन्धी एकेडेमिक अनुसन्धान अमेरिकामा मात्रै सञ्चालन भएको थियो र यसको ठूलो हिस्सा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रूपमा प्रभावशाली लबिङ समूह 'नेसनल राइफल अर्गनाइजेसन' द्वारा वित्त पोषित थियो ।
नयाँ कानूनको पालना भएन
अन्वेषकहरूले यसको प्रयोगको सट्टा बन्दुकको स्वामित्वको विभिन्न परिदृश्य र परिस्थितिहरू बुझ्न थालेका छन् । अपराधीहरूले कानुनको पालना नगर्ने भएकाले अपराध नियन्त्रणमा नयाँ कानुनहरू खासै प्रभावकारी हुँदैनन् भन्ने अपराधविद्हरूको विश्वासलाई पनि उनीहरूले बुझ्न थालेका छन् । बन्दुक अनुसन्धानकर्ताहरू अब फराकिलो 'बंदूक नियन्त्रण प्रणाली' मा ध्यान केन्द्रित गरिरहेका छन्, जसले बन्दुक हिंसाको स्तर बढाउन वा घटाउन ठूलो भूमिका खेल्छ ।
यी प्रणालीहरूमा पुलिस र आपराधिक न्याय प्रणाली, राजनीतिक जवाफदेहिता प्रणाली, कल्याण सुरक्षा जाल, समग्र शिक्षा प्रावधान र विश्वासको संस्कृतिको विकास समावेश छ । अमेरिकामा हालैका वर्षहरूमा बन्दुकको स्वामित्वलाई नियमन नगरी विद्यालय र कलेजहरू लगायतका ठाउँहरूमा बन्दुक हिंसालाई कम गर्न प्रयासहरू गरिएका छन् । यद्यपि एक देशमा बन्दुक भएका व्यक्तिहरूको उच्च संख्याले निश्चित रूपमा बन्दुक हिंसाको उच्च दर निम्त्याउँछ नै ।
