- २०८१ बैशाख ११ मंगलबार
काठमाडौँ । अफगानिस्तानको राजधानी काबुलको उत्तरमा रहेको आन्द्राबको सुन्दर उपत्यकाबाट यात्रा गर्दा द्वन्द्वको कुनै संकेत देखिँदैन । तर एकातिर, तालिबान पहिले भन्दा बलियो र राम्रो हतियार भएका बेला, यहाँ र नजिकैको पञ्जशीर प्रान्तमा, तिनीहरूले अफगानिस्तानमा आफ्नो अधिकारविरुद्ध बढ्दो विद्रोहको सामना गरिरहेका छन् ।
पहाडको टुप्पोमा लुकेर बसेका छापामार लडाकुहरूको साना समूहहरूले गोप्य आक्रमणहरू गरिरहेका छन् र तालिबानविरुद्धको झडपमा संलग्न छन् । यी छापामार समूहहरूको नेतृत्व अफगान सेनाका पूर्व सैनिकहरूले गरिरहेका छन् ।
जब हामी उर्वर हरियो मैदानमा हिंड्छौं तालिबानहरू सधैं हाम्रो साथमा छन् । तालिवानको निगरानीमा हामीसँग कुरा गर्दा स्थानीय जनताले सुधारिएको सुरक्षा व्यवस्थाको प्रशंसा गर्छन् र विद्रोहीको आलोचना गर्छन् । कतिपय तारिफ एकदम सहि लाग्छन् तर बजारको एउटा गल्लीमा एकजना मानिसले अँध्यारो पक्षलाई भन्छन्- 'म तिमीलाई साँचो भन्न सक्दिन, यदि मैले सत्य बोलें भने मलाई मारिनेछ ।'
यहाँ चलिरहेको लडाईको सही तस्वीरमा पुग्न धेरै गाह्रो छ । विद्रोही समूहहरूले आफ्नो क्षमतालाई बढाइचढाइ गर्ने गर्छन् जबकि तालिबानले आफ्नो उपस्थितिलाई पूर्ण रूपमा अस्वीकार गर्छन् । तर, पञ्जशिरमा तालिबान विरोधी लडाकुहरूले एउटा हेलिकप्टर खसालेर त्यसमा सवारहरूलाई बन्धक बनाउन सफल भएका छन् । उही समयमा, बागलान प्रान्तको एक क्षेत्रमा, विद्रोही लडाकुहरूले एउटा पोस्ट कब्जा गरेको र त्यहाँबाट तालिवानको झण्डा खसालेको भिडियो जारी गरेको छ ।
बिबिसीले काइस ताराच गाउँको भ्रमणका क्रममा स्थानीय तालिबान कमाण्डरहरूले 'यहाँ कुनै समस्या छैन' भनी आश्वस्त पारेका थिए ।
शिखरमा उभिएको तालिबान सेनाको ओम्री कोरको नेतृत्व गर्ने कमाण्डर कारी जुमादिन बद्रीले उपत्यकातर्फ औंल्याउँदै भने- 'तपाईं आफैंले देख्न सक्नुहुन्छ, हामीसँग यहाँ सीमित संख्यामा सैनिकहरू छन् ।' तर भरपर्दो स्रोतहरूले हामीलाई भने कि तालिबानी गाडीलाई विद्रोही लडाकुहरूले मे महिनामा यस क्षेत्रमा आक्रमण गर्दा दुई तालिबान मारिए ।
पन्जशिरमा तालिबानका गाडीहरूमा लडाकुहरू आइपुगेको भिडियोहरू सार्वजनिक भएका छन् । तर तालिबानले त्यहाँ भिडन्त भएको खबरलाई पनि खारेज गरेको छ ।
तालिबान विद्रोही भावनाको अर्को गढ रहेको आन्द्राबमा लडाकुहरूको उपस्थिति कम देखिन्छ । तर जब हामीले गोप्य रूपमा स्थानीय जनतासँग कुरा गर्यौं, हामीलाई विद्रोहलाई शान्त पार्न तालिबानले बारम्बार गम्भीर मानवअधिकार उल्लङ्घनको बारेमा जानकारी गरायो ।
अब्दुल हासिम नामका एक गाउँलेका आफन्तले हामीलाई बताए कि उनी र अन्य तीन जना गाउँलेलाई कैस ताराचमा भएको आक्रमणको लगत्तै तालिबानले हिरासतमा लिएको थियो र पछि मारिएको थियो । उनीमाथि आक्रमणमा संलग्न रहेको आरोप लगाइएको थियो ।
"उहाँको हात बाँधिएको थियो र उनको टाउको र छातीमा गोली लागेको थियो," आफन्तले भने । उनले दाबी गरे- 'उनीहरूले अब्दुल हसिलको अन्त्येष्टिमा पुरुषहरूलाई सहभागी हुन दिएनन् । महिलाहरूलाई मात्र उनको शव गाड्न अनुमति दिइएको थियो ।'
आक्रमणपछि हिरासतमा लिइएका मध्ये एक जनाले तालिबानले आफ्नो गाउँबाट करिब २० जनालाई उठाए र झडप सुरु गरेको बताए । यहाँ उनीहरु सबैलाई फलामको तार र लाठीले कुटपिट गरिएको थियो ।
उनी भन्छन्- 'तालिबानले मलाई पिकअप ट्रकको पछाडि राखे, कसैले हाम्रो टाउको तल ल्यायो । नुरुल्लाह र अब्दुल हाशिम अर्को ट्रकमा थिए । उनीहरूलाई तल झारिएर हुम्वीको पछाडि लगियो जहाँ एउटा सानो झरना थियो । उनीहरुलाई नजिकैबाट गोली हानेको थियो ।' सोही दिन सोही गाउँका अन्य दुई पुरुषको पनि हत्या भएको थियो ।
यहाँका जनताले तालिबानमाथि धेरै गम्भीर आरोप लगाएका छन् । ती चार जनालाई विद्रोही गतिविधिको गढ मानिएको तगारक गाउँतर्फ जाने क्रममा तालिबानले पक्राउ गरेको थियो । सोधपुछपछि उनको पनि हत्या भएको आरोप छ । गत वर्ष अगस्टमा, तालिबानले अफगानिस्तानमा नियन्त्रण लिएको केही दिनपछि, एन्द्राबका विद्रोही लडाकुहरूले केही जिल्लाहरू केही समयका लागि पुनः कब्जा गरेको दाबी गरे ।
तालिबानले जिल्लाहरू पुनः नियन्त्रण गरेपछि जैनुद्दीन नामका डाक्टरको घरमै अन्य पाँच आफन्तसहित हत्या गरिएको थियो । यसमा बालबालिका पनि परेका थिए । विद्रोही लडाकुको उपचारका लागि उनको हत्या भएको उनका आफन्तले दाबी गरेका छन् । आफन्तले आक्रोश पोख्दै भन्छन्- 'उहाँ डाक्टर हुनुहुन्थ्यो, सबैको जीवन बचाउनु उनको कर्तव्य थियो ।' यसै वर्ष फेब्रुअरीमा देह सलाह जिल्लाका अर्का एक डाक्टरको पनि हत्या भएको थियो । एक नातेदारले हत्या गर्नुअघि तालिबानले विद्रोहसँग सम्बन्धित व्यक्तिहरूलाई व्यवहार नगर्न चेतावनी दिएको आरोप लगाए । स्थानीयका अनुसार अर्का एक डाक्टर तालिवानको हिरासतमा छन् । त्यसैगरी विद्रोहीसँग सम्पर्कमा रहेको आरोप लागेका यस्ता धेरै परिवारले गाउँ छाड्न भनिएको बताएका छन् ।
आन्द्राब बागलान प्रान्तको एक हिस्सा हो । प्रान्तमा तालिवानका सूचना प्रमुख असदुल्लाह हाश्मीले यी सबै आरोपहरूलाई निराधार भनेका छन् । उक्त क्षेत्रमा डाक्टरको हत्या भएको तर व्यक्तिगत दुश्मनीका कारण भएको उनीहरुको भनाइ छ । गैरन्यायिक हत्याको प्रश्नमा हासिमीले पक्राउ परेका कसैको पनि हत्या नभएको बताए । तर, कसैले सरकारी फौजको हिंसात्मक विरोध गरेमा उसलाई कारबाहीका क्रममा मारेर हिरासतमा राख्न सकिने उनको भनाइ छ ।
यद्यपि हाश्मीले यस क्षेत्रमा विद्रोही सेनाको उपस्थितिलाई स्वीकार गर्दैनन् । यद्यपि उनी यस क्षेत्रमा थोरै संख्यामा ‘आतंकवादी’ सक्रिय रहेको बताउँछन् । यस क्षेत्रमा तालिवानको विरोध गर्ने इतिहास छ । आन्द्राब र पञ्जशीर दुवै क्षेत्रमा पर्शियन भाषा बोल्ने ताजिक समुदायका मानिसहरू ठूलो संख्यामा बस्छन् । अर्कोतर्फ तालिबानहरू प्रायः पश्तुन छन् । यस पटक तालिबान पक्कै पनि केही स्थानीय मानिसहरूलाई भर्ती गर्न सफल भएका छन् । तर, सन् १९९० को दशकको उत्तरार्धमा अघिल्लो तालिबान प्रशासनमा यस्तो थिएन । तालिबानका धेरैजसो स्थानीय गुप्तचर अधिकारी र प्रहरी प्रमुखहरू ताजिक मूलका वा फारसी भाषी हुन् । आन्द्राबमा तैनाथ केही सैनिकहरू ताजिक मूलका पनि छन् । यद्यपि, बाँकी पश्तूनहरू हुन् । आन्द्राबमा बसोबास गर्ने धेरै मानिसहरू अघिल्लो सरकारको सेनामा काम गर्थे र अहिले तालिवानको कडा विरोध गर्छन् । यी मानिसहरू तालिबानलाई बाहिरी मान्छन् । यद्यपि गैरन्यायिक रूपमा मारिएका धेरैका आफन्तहरूले पनि विद्रोही सेनाको आलोचना गर्छन्। उनीहरूले विद्रोहीहरूको छापामार आक्रमणका कारण सर्वसाधारणहरू तालिवानको निशाना बन्न असहाय भएको आरोप लगाएका छन् ।
बीबीसीसँग कुरा गर्दै आन्द्राबका एक वरिष्ठ विद्रोही लडाकु कमाण्डर शुजाले भने- 'हाम्रो लडाई न्यायको लागि हो । हामी भाइचारा, समानता र साँचो इस्लामको लागि हो । हामी तालिवानको इस्लामको लागि लडिरहेका छैनौं । जसले धर्मको अपमान गर्दछ। हाम्रो लडाई हाम्रा दिदीबहिनीहरूको अधिकारको लागि हो । पैगम्बर मुहम्मदले भनेको जस्तो शिक्षा पुरुष र महिला दुवैको लागि अनिवार्य छ ।'
आन्द्राब र पञ्जसिरमा जारी हिंसा र विरोध प्रदर्शन स्थानीय तहमा मात्र सीमित छन् र यसले देशभर तालिवानको नियन्त्रणलाई खतरामा पार्दैन । तर तालिबानले यहाँ आफ्ना अघिल्ला विपक्षीहरूले गरेका गल्तीहरू दोहोर्याइरहेको देखिन्छ । विगत दुई दशकहरूमा, अन्तर्राष्ट्रिय सेना र अफगान सुरक्षा बलहरू नागरिकहरूमा छापा मार्ने र निर्दोष नागरिकहरूलाई मारेको आरोप लगाइएको छ, जसले तालिबानलाई देशका धेरै क्षेत्रमा लोकप्रियता हासिल गर्ने मौका दिएको छ । त्यहाँ पहिले नै तालिवानको उपस्थिति थियो र त्यसलाई केही हदसम्म समर्थन पनि थियो । अब, तालिबानले यस्तै विद्रोही विरोधी विधिहरू प्रयोग गरेको आरोप लगाइएको छ । तर, जिम्मेवारीबोध भने देखिँदैन । तालिबानले हिरासतमा लिएको कथित रूपमा मारिएका अब्दुल हासिमका आफन्तहरूले आक्रोश व्यक्त गर्दै भने- 'तालिबानले सरकार भएको दाबी गर्छन्, त्यसपछि उनीहरूले अनुसन्धान गर्नुपर्छ र मानिसहरूलाई प्रत्यक्ष गोली हान्नुहुन्न ।'
-बिबिसी हिन्दीबाट
