- २०८१ बैशाख २३ आइतबार
काठमाडौँ । एक शताब्दी भन्दा बढी विश्वका बलिया देशहरुबीच तेलको लागि संघर्ष हुदा धेरै युद्धहरू, असामान्य गठबन्धनहरू र कूटनीतिक तनावहरू जन्माएको थियो ।
अहिले विश्वका दुई ठूला अर्थतन्त्रहरू अर्को बहुमूल्य वस्तुको लागि आमनेसामने उभिएका छन् र त्यो हो सेमी काण्डक्टर्स । यो यस्तो चिप हो जुन हाम्रो दैनिक जीवनको अपरिहार्य बनिसकेको छ ।
सिलिकनको यो सानो टुक्रा विश्व बजारमा ५०० बिलियन डलरको उद्योगको केन्द्र हो, जुन २०३० सम्म मूल्यमा दोब्बर हुने अपेक्षा गरिएको छ ।
अहिले अमेरिका र चीनबीच यस उद्योगमा आफ्नो कसरी एकछत्र राज चलाउने भन्ने संघर्ष चलिरहेको छ ।
यो पनि एक उचित प्रश्न हो जसमा कम्पनीहरु र देशहरु को एक जटिल नेटवर्क छ जसले तिनीहरूलाई बनाउँछ । यसको आपूर्ति श्रृंखलाको नियन्त्रण भनेको कसैलाई बेजोड महाशक्ति बनाउन सक्ने कुञ्जी हो।
चीनले यी चिप्स बनाउन टेक्नोलोजी चाहन्छ । यही कारणले यो प्रविधिको अधिकांश स्रोत आफूसँग राखेको अमेरिकाले बेइजिङलाई पछाडि धकेलिरहेको छ । विज्ञहरुले अहिले अमेरिका र चीन एशिया प्रशान्त क्षेत्रमा हतियारको दौडमा स्पष्ट रूपमा संलग्न छन् ।
दुबैले एकसँग कतिवटा जहाज र क्षेप्यास्त्र छन् भन्ने परम्परागत क्षेत्रहरूमा दौडिरहेका छन् र तिनीहरूलाई बढाउँदैछन्, तर तिनीहरू आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) एल्गोरिदमको गुणस्तर सुधार गर्नमा पनि संलग्न छन् ताकि तिनीहरूलाई सैन्य प्रणालीमा लागू गर्न सकियोस् ।
अहिले अमेरिकाले जितेको देखिन्छ तर चीनविरुद्ध घोषित चिप युद्धले विश्व अर्थतन्त्रलाई नयाँ आकार दिइरहेको छ ।
चिप निर्माता
सेमीकन्डक्टर बनाउन जटिल छ ।आईफोन चिपहरू अमेरिकामा डिजाइन गरिन्छ, ताइवान, जापान वा दक्षिण कोरियामा बनाइन्छ र त्यसपछि चीनमा एसेम्बल गरिन्छ । सेमीकन्डक्टरहरू अमेरिकामा आविष्कार गरिएका थिए तर समयसँगै पूर्वी एशिया यसको उत्पादन केन्द्रको रूपमा देखा पर्यो । यसको कारण त्यहाँका सरकारहरूको प्रोत्साहन र अनुदान थियो ।
शीतयुद्धकालदेखि नै रुससँग कमजोर सम्बन्ध भएकाले यस क्षेत्रमा यो व्यापार विकास गर्न वाशिङ्टनले रणनीतिक साझेदारी गरेको थियो । एसिया-प्रशान्त क्षेत्रमा चीनको बढ्दो प्रभावपछि अमेरिकाका लागि यो अझै महत्त्वपूर्ण छ। अब यी चिप्सलाई ठूलो मात्रामा साना र थप प्रभावकारी बनाउने दौडमा छ ।
अब चुनौती भनेको सानो सिलिकन वेफरमा कति ट्रान्जिस्टरहरू फिट हुन सक्छन्, जुन स्वचालित रूपमा स्विच गर्न र बन्द गर्न सकिन्छ ।
यसैले सेमिकन्डक्टर उद्योगले यसलाई मूरको कानून भन्छ, विशेष गरी समयसँगै ट्रान्जिस्टरको घनत्व दोब्बर बनाउने, र यो एकदमै कठिन लक्ष्य हो ।
यसले हाम्रा फोनहरूलाई छिटो बनाउँछ, हाम्रो डिजिटल फोटो अभिलेखहरूलाई ठूलो बनाउँछ, हाम्रो स्मार्ट घरका उपकरणहरू समयसँगै स्मार्ट बनाउँछ, र हाम्रो सामाजिक सञ्जाल सामग्री विस्तार गर्न समेत योगदान दिन्छ ।
शीर्ष चिप निर्माताहरूको लागि पनि यो बनाउन सजिलो छैन । २०२२ को मध्यमा, सामसंग पहिलो कम्पनी बन्यो जसले तीन न्यानोमिटर चिपहरू बनाउन सफल भयो । उही वर्षको अन्त्यमा, ताइवान सेमीकन्डक्टर उत्पादन कम्पनी, विश्वको सबैभन्दा ठूलो चिप निर्माता र एप्पलको सबैभन्दा ठूलो आपूर्तिकर्ताले पनि त्यसै गर्न सक्षम भयो ।
कति सानो छ ? यो मानव कपालको किनारा भन्दा सानो छ, जुन ५० देखि एक लाख न्यानोमिटर राम्रो छ । यी सानो 'विशेष किनारा' चिपहरू धेरै शक्तिशाली छन् ।
यसको मतलब यो धेरै महँगो उपकरणहरूमा जानेछ, जसमा इन्टरनेट जडान भएका सुपर कम्प्युटरहरू र एआई जस्ता चीजहरू समावेश छन् ।
यी चिप्सको बजार पनि धेरै लाभदायक छ किनकि यसले हाम्रो दैनिक जीवनमा गति थप्छ, तिनीहरू माइक्रोवेभ, वाशिंग मेसिन र फ्रिजमा प्रयोग गरिन्छ ।
विश्वका अधिकांश चिपहरू हाल ताइवानमा बनेका छन्, जुन स्वशासित टापु हो र यसका अध्यक्षले यसलाई 'सिलिकन शिल्ड' भनेका छन् । अर्को शब्दमा, यसले यसलाई चीनबाट सुरक्षा दिन्छ किनभने यसले ताइवान दाबी गर्दछ ।
बेइजिङले राष्ट्रिय प्राथमिकतामा आधारित चिपहरू पनि उत्पादन गर्दछ र तिनीहरूलाई सुपर कम्प्युटर र एआईमा बढ्दो प्रयोग गरिरहेको छ ।
यो यस मामिलामा विश्वव्यापी लिडर बन्ने दौडमा कतै छैन, तर पछिल्लो दशकमा यसले विशेष गरी चिप डिजाइन क्षमताको सन्दर्भमा यस क्षेत्रमा गति लिएको छ ।
ऐतिहासिक रूपमा जब कुनै शक्तिशाली देशले उन्नत कम्प्युटिङ टेक्नोलोजी प्राप्त गर्दछ, उसले यसलाई बुद्धिमत्ता र सैन्य प्रणालीमा ग्रहण गर्दछ । यही कारण र ताइवान र अन्य एसियाली देशहरूमाथिको निर्भरताका कारण अमेरिकाले निर्माणलाई तीव्रता दिइरहेको छ ।
चीनको प्रगतिलाई अमेरिकाले कसरी रोकिरहेको छ ?
बाइडेन प्रशासनले चिप्स बनाउने प्रविधिमा चीनलाई रोक्न खोजिरहेको छ ।
गत अक्टोबरमा, वाशिंगटनले यसलाई नियन्त्रण गर्न केही नियमहरू घोषणा गर्यो, जसमा चीनलाई चिप्स, चिप बनाउने उपकरण र अमेरिकी सफ्टवेयर कम्पनीहरूलाई बेच्न प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।
अमेरिकाको निर्णय विश्वका सबै कम्पनीमा लागू भएको थियो । यस निर्णयमा अमेरिकी नागरिक र स्थायी बासिन्दाहरूलाई चीनको स्थायी कारखानाहरूमा चिप्स उत्पादन वा विकास गर्न प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।
यसले चीनलाई नराम्रो असर पारेको छ किनभने यसको नवजात चिप बनाउने उद्योग हार्डवेयर र नयाँ प्रविधिको आयातमा निर्भर छ ।
नेदरल्यान्ड्सको एएसएमएल कम्पनीले चीनबाट कमाउने गरेकोले एक चौथाइ घाटा बेहोर्नु परेको छ । यो एक मात्र कम्पनी हो जससँग अत्याधुनिक लिथोग्राफिक मेसिनहरू छन् जसले अल्ट्रा-फाइन चिपहरू उत्पादन गर्दछ ।
यस क्षेत्रमा प्रतिभा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा हो । यदि चीनका सेमी कन्डक्टर कम्पनीहरूलाई हेर्ने हो भने, त्यहाँका अधिकांश कार्यकारीहरूसँग अमेरिकी राहदानी छ, उनीहरूले अमेरिकामा तालिम लिएका छन् र उनीहरूले हरियो प्रमाणपत्र पाएका छन् ।
अमेरिका पनि धेरै चिप्स बनाउन चाहन्छ । चिप्स र विज्ञान ऐन अन्तर्गत, अमेरिकामा सेमी कन्डक्टरहरू बनाउने कम्पनीहरूलाई ५३ बिलियन डलर सब्सिडी र अनुदानको रूपमा दिइन्छ । यस क्षेत्रका ठूला खेलाडीहरूले यसको फाइदा उठाइरहेका छन् ।
ताइवानको कम्पनिले अमेरिकामा दुईवटा प्लान्टमा ४० बिलियन डलर लगानी गरिरहेको छ, यो ताइवान बाहिरको एक मात्र प्लान्ट हो ।
मेमोरी चिपहरू सुपर कम्प्युटर, सैन्य हार्डवेयर, र प्रोसेसर भएको कुनै पनि उपकरणको लागि आवश्यक हुन्छ । अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो मेमोरी चिप्स निर्माता माइक्रोनले न्यूयोर्कको बाहिरी भागमा रहेको कम्प्युटर चिप प्लान्टमा आगामी २० वर्षमा १०० अर्ब डलर लगानी गर्ने घोषणा गरेको छ ।
अमेरिकाले चिप्स निर्माण कम्पनिलाई अनुदान दिएर आफूतर्फ आकर्षित गरेपछि कम्पनीहरु अमेरिकामा लगानी गर्न आकर्षित गरेको छ । माइक्रोनले एशियामा आफ्ना प्लान्टहरूमा लगानी गर्न जारी राख्नेछ । यस क्षेत्रमा प्रतिस्पर्धाका धेरै स्तरहरू छन् ।
त्यस्तै अर्कोतर्फ चीन अमेरिकी प्रतिबन्धको छायामा रहेको छ ।एप्पलले कथित रूपमा चीनको सबैभन्दा सफल चिप कम्पनी यांगत्से मेमोरी टेक्नोलोजी कर्पबाट मेमोरी चिपहरू किन्न सम्झौता रद्द गरेको छ ।
वाशिङटनलाई चिनियाँ टेक्नोलोजी कम्पनीलाई पङ्गालु बनाउन सजिलो थियो । चीनसँग यसको जवाफ दिन अहिले केही छैन । पहिले अमेरिकाले केही चिनियाँ कम्पनीहरूलाई लक्षित गर्दथ्यो तर यसपटक पूरै देशलाई नै निशाना बनाएको देखिएको छ ।
के चीनले यसको जवाफ दिन सक्छ ? वस्तु वा सेवाहरू अवरुद्ध गरेर वा निर्यात नियन्त्रणहरू लगाएर, यसले आफैलाई हानि पुर्याउन सक्छ किनभने अर्थव्यवस्था पहिले नै सुस्त छ ।
बेइजिङले विश्व व्यापार संगठन (डब्ल्यूटीओ) मा गुनासो गरेको छ तर समाधान गर्न वर्षौं लाग्न सक्छ । यसैबीच, विज्ञहरू भन्छन् कि चीनले लगानीमा दोब्बर कम गर्नेछ र आफ्नो घरेलु चिप निर्माता उद्योगलाई समर्थन गर्नेछ ।
अक्टोबरमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको २०औँ महाधिवेशनमा राष्ट्रपति सी चिनफिङले भने, 'हामी राष्ट्रिय रणनीतिमा ध्यान केन्द्रित गर्नेछौं, घरेलु र वैज्ञानिक-प्राविधिक अनुसन्धानलाई सुदृढ गर्नेछौं र मुख्य प्रविधि प्राप्त गर्न दृढतापूर्वक लडाइँ जित्नेछौं ।'
अब के हुन्छ ?
छोटकरीमा भन्नुपर्दा, यो उद्योग युक्रेन युद्ध, बढ्दो मुद्रास्फीति र चीनको अर्थतन्त्रको पुन: खोल्ने कारणले गर्दा विश्वव्यापी मन्दीसँग पनि संघर्ष गरिरहेको छ । कोविड महामारीसँग लड्दै बेइजिङले आफ्नो अर्थतन्त्रलाई लिएर सावधानीपूर्वक कदम चालिरहेको छ ।
अमेरिकी, ताइवानी, चिनियाँ र बाँकी विश्वका बीच धेरै टग-अफ-युद्ध हुने छ । यो सबै अत्याधुनिक तर्क र मेमोरी चिप्समा देखिनेछ । जहाँ हामी अमेरिकाले बनाइरहेको देख्नेछौं । यसले एक इकोसिस्टम सिर्जना गर्न सक्छ जसमा एकातिर चीन हुनेछ र अर्कोतिर सम्पूर्ण विश्व हुनेछ ।
यसबाट विश्व अर्थतन्त्रमा ठूलो असर पर्नेछ । यसले यस क्षेत्रका ठूला खेलाडीहरूलाई आफ्नो पक्ष छनोट गर्न बाध्य पार्छ, सम्भवतः धेरैलाई चिनियाँ बजारमा जानबाट रोक्छ ।
-बिबिसीबाट
