मंगल ग्रहमा भेटियो हिमनदीको अवशेष !

काठमाडौं । मंगल ग्रहको भूमध्य रेखा नजिकै हिमनदीका अवशेषहरू फेला परेका छन् । जसबाट वैज्ञानिकहरुले रातो ग्रहमा मानिस एक दिन अवतरण गर्न सक्ने क्षेत्रमा पानीको केही रूप अझै पनि अवस्थित हुन सक्छ भन्ने अनुमान गरेका छन् ।

वैज्ञानिकहरूले मंगल ग्रहको भूमध्यरेखीय क्षेत्र नजिकै अन्य खनिज भण्डारहरू मध्ये केहि अवशेषहरू देखेका छन् । 

जब वैज्ञानिकहरूले टि अवशेषहरुलाई नजिकबाट हेरे, तिनीहरूले हिमनदीका विशेषताहरू पहिचान गरे, जसमा मोरेन भनिएको छ । भग्नावशेष जम्मा गरिएको वा चलिरहेको ग्लेशियरले धकेलिएको जस्तो देखिएको छ । अनुसन्धान टोलीले ग्लेशियरहरू भित्र बन्ने क्रेभेस फिल्डहरू, वा गहिरो वेज–आकारको खोलहरू पनि देखिएको उल्लेख गरेका छन् । 

टेक्सासको वुडल्याण्ड्समा भएको ५४औं चन्द्र र ग्रह विज्ञान सम्मेलनमा यी  निष्कर्षहरू साझा गरिएको थियो । 'हामीले के फेला पारेका छौं त्यो बरफ होइन, तर ग्लेशियरको विस्तृत मोर्फोलोजिक विशेषताहरू भएको नुन भण्डार हो ।' अध्ययनका प्रमुख लेखक डा. पास्कल लीर मार्स इन्स्टिच्युटका वरिष्ठ ग्रह वैज्ञानिकले भनेका छन्, 'यहाँ ग्लेशियरको माथिल्लो भागमा बनाइएको नुन तलको बरफको आकारलाई सुरक्षित राख्दै, तल क्रेभेस फिल्डहरू र मोरेन ब्यान्डहरू जस्ता विवरणहरूमा बनाइएको छ ।’

अन्वेषकहरूले ग्लेशियर ३.७ माइल (६ किलोमिटर) लामो र २.५ माइल (लगभग ४ किलोमिटर) चौडा थियो, जसको उचाइ ०.८ देखि १.१ माइल (१.३ देखि १.७ किलोमिटर) बीचको थियो भन्ने अनुमान यस अध्ययनबाट गरेका छन् ।

वैज्ञानिकहरूले यस क्षेत्रमा ज्वालामुखी सामग्रीको प्रमाणको आधारमा ग्लेशियरको छाप कसरी आयो भन्नेमा थप अध्ययन गर्नुपर्ने बताएका छन् । जब ज्वालामुखी खरानी, लाभा र प्युमिस भनिने ज्वालामुखी गिलासको मिश्रणले पानीसँग प्रतिक्रिया गर्छ, कडा, क्रस्ट नुन तह बन्न सक्छ ।

मंगल ग्रहको पातलो वायुमण्डल छ, जसले अन्तरिक्ष चट्टानहरूलाई ग्रहको सतहसँग नियमित रूपमा टक्कर दिन अनुमति दिन्छ । तर ग्लेशियरका राम्रा, विस्तृत विशेषताहरू अझै पनि नुन भण्डारमा ठूलो मात्रामा अव्यवस्थित छन्, जसले अनुसन्धानकर्ताहरूलाई यो अपेक्षाकृत रुपमा नयाँ हो भनेर विश्वास गर्न सकिने आधारहरु रहेका छन् ।
अध्ययनका लेखकहरूले हिमनदी मंगल ग्रह अमेजोनियन भौगोलिक अवधिमा अवस्थित भएको, जुन २.९ अर्ब वर्ष पहिले सुरु भएको उल्लेख गरेका छन् ।

'हामीले धेरै टाढाको विगतमा भूमध्य रेखा नजिक सहित धेरै स्थानहरूमा मंगल ग्रहमा हिमनदी गतिविधिको बारेमा थाहा पाएका छौं । र हामीले मंगल ग्रहमा हालैका हिमनदी गतिविधिको बारेमा थाहा पाएका छौं ।' लीले भने, 'यस स्थानमा एक अपेक्षाकृत जवान अवशेष ग्लेशियरले हामीलाई मंगल ग्रहले हालैका समयमा सतहको बरफ अनुभव गरेको बताउछ, भूमध्य रेखा नजिक पनि, जुन नयाँ हो ।’

अध्ययनको क्रममा, टोलीले दक्षिण अमेरिकाको बोलिभियाको अल्टिप्लानो नुन फ्ल्याटहरूमा सलार भनिने पुरातन बरफ टापुहरू पनि हेरे । नुनको कम्बलले पुरानो ग्लेशियरको बरफलाई पग्लन वा वाष्पीकरण हुनबाट जोगाएको छ, जसले अन्वेषकहरूलाई मंगल ग्रहमा पनि यस्तै अवस्था आएको हुन सक्ने विषयमा अध्ययन गर्न प्रोत्साहन गरेको छ ।

त्यसपछि, अन्वेषकहरूले ग्लेशियरबाट कुनै बरफ बाँकी छ कि छैन भनेर निर्धारण गर्न चाहन्छन्, र यदि त्यसो हो भने, नुन भण्डारको मुनिको उथले गहिराइमा कति रहेको छ । यदि यो विशेष नुन निक्षेपले बरफको सुरक्षा गरिरहेको छ भने, यो सम्भव छ कि बरफका अन्य जेबहरू नजिकै अवस्थित छन् ।

ग्रहको परिक्रमा गर्ने परिक्रमाहरूले चिसो मंगल ध्रुवहरूमा बरफको जम्मा देखाएको छ, तर यदि कुनै पनि रूपमा पानी न्यानो भूमध्यरेखीय तल्लो अक्षांशहरूमा अवस्थित छ भने, यसले रातो ग्रहको इतिहास र सम्भावित बसोबासको बारेमा हाम्रो बुझाइमा प्रभाव पार्न सक्छ र भविष्यको अन्वेषणमा प्रभाव पार्न सक्ने अनुसन्धानकर्ताले निष्कर्ष निकालेका छन् । 

'मानिसहरूलाई जमिनबाट पानीको बरफ निकाल्न सक्ने ठाउँमा अवतरण गर्ने इच्छाले मिशन योजनाकारहरूलाई उच्च अक्षांश साइटहरू विचार गर्न दबाब दिइरहेको छ ।' लीले भने, 'तर पछिल्लो वातावरण सामान्यतया चिसो र मानव र रोबोटको लागि अधिक चुनौतीपूर्ण छ । यदि त्यहाँ भूमध्यरेखीय स्थानहरू थिए जहाँ बरफ उथल गहिराइमा फेला पर्न सक्छ, तब हामीसँग दुवै वातावरणमा सबैभन्दा राम्रो हुनेछः मानव अन्वेषणको लागि न्यानो अवस्था र अझै बरफमा पहुँच हुने विश्वसा गरिएको छ ।'