- २०८१ बैशाख २१ शुक्रबार
काठमाडौँ । एक अनुमान अनुसार विश्वका १०० करोडभन्दा बढी मानिस अर्थात् प्रत्येक ७ जनामा एक जना माइग्रेनबाट पीडित छन् । पुरुषको तुलनामा महिलामा माइग्रेन हुने सम्भावना तीन गुणा बढी हुन्छ । माइग्रेनबाट पीडित हरेक १० जनामध्ये ८ जना महिला छन् । महिलामा एस्ट्रोजेन हर्मोनमा हुने परिवर्तनका कारण उनीहरुलाई माइग्रेन दुख्ने सम्भावना बढी हुन्छ ।
चिन्ताको कुरा यो छ कि यसबाट पीडित हुँदा १० मध्ये ९ जना बिरामीको दिनचर्या नराम्ररी प्रभावित भएको छ । उनीहरुले पटक्कै काम गर्न सक्दैनन् । धेरैलाई कब्जियत, घाँटी दुख्ने, बारम्बार मुड परिवर्तन हुने, बारम्बार पिसाब लाग्ने, एक–दुई दिनअघि आँखा अगाडि कालो आउने, माइग्रेन दुख्ने, बोल्न गाह्रो हुने, हातखुट्टामा सुई निस्कने जस्ता लक्षण देखिन्छन् । यी लक्षणहरू पहिचान गरेर, दुखाइबाट बच्न उपायहरू लिन सकिन्छ ।
के माइग्रेन एक न्यूरोलोजिकल समस्या हो ?
यो मस्तिष्क वा स्नायुलाई असर गर्ने रोग हो । टाउको दुख्ने, वान्ता हुने, नाकमा पानी आउने, उज्यालो र आवाज आउने जस्ता समस्या देखिन थाल्छ । माइग्रेन प्रायः पुरानो हुन्छ, अर्थात्, एक पटक पीडित भएपछि, यसको समस्या वर्षौंसम्म रहन सक्छ ।
माइग्रेन हुनुको कारण के हो ?
माइग्रेनका कारणहरू फरक-फरक व्यक्तिहरूमा फरक-फरक हुन सक्छन् । यसको बावजुद, त्यहाँ धेरै सामान्य कारणहरू छन्, तिनीहरूलाई ट्रिगर भनिन्छ । उज्यालो प्रकाश, मौसममा परिवर्तन, दिनचर्यामा परिवर्तन, खानाको समयमा परिवर्तन, निर्जलीकरण, कडा गन्ध र हर्मोनल परिवर्तनले पनि माइग्रेन सुरु हुन्छ ।
तनाव माइग्रेनको प्रमुख कारण हो । यस अवस्थामा पीडा बिस्तारै बढ्दै जान्छ । टाउकोको अगाडि वा पछाडि दुखाइ महसुस हुन्छ । यो ३० मिनेटदेखि ७ दिनसम्म रहन सक्छ ।
त्यस्तै साइनस हुदा माथि, आँखा वरिपरि दुखाइ हुन्छ भने दुखाइले ज्वरो पनि ल्याउँछ । नाक बन्द हुन्छ । अनुहारमा दबाब महसुस हुन्छ ।
त्यसैगरी क्लस्टर हुदा टाउको एकदमै दुख्छ । दुखाइ बीच-बीचमा पीडितले बेचैन महसुस गर्छन् ।
माइग्रेनबाट तत्काल राहतका लागि:
- आँखा बन्द गर्नुहोस् र चिसो पानीले नुहाउनुहोस्।
- १० मिनेटको लागि चिसो पानीसँग स्पंज गर्नुस्
- बोल्नुहोस्, दबाइएका भावनाहरू बाहिर निकाल्नुहोस् ।
- माइग्रेनलाई ट्रिगर गर्ने चीजहरूबाट आफूलाई हटाउनुहोस्, जस्तै उज्यालो प्रकाश, आवाज, आदि ।
दीर्घकालीन राहतको लागि:
- लयबद्ध श्वास: ५ सम्मको गणना गर्दै सास लिनुहोस् । ५ सम्म गणना गर्दा सास छोड्नुहोस् । श्वास छोड्दा शरीरले आराम पाउने कुरामा ध्यान दिनुहोस् । दुखाइ चाँडै कम हुनेछ ।
- श्वासप्रश्वासको कल्पना गर्नुहोस्: आँखा बन्द गरेर शान्त ठाउँमा बस्नुहोस् । अब सास फेर्दा कल्पना गर्नुहोस् कि तपाईको शरीर आराम गरिरहेको छ र तनाव हट्दैछ। गहिरो सास लिनुहोस्, तर धेरै कडा धक्का नगर्नुहोस् । सास लिँदा नाकबाट फोक्सो र त्यसपछि छाती र पेटमा गएको महसुस गर्नुहोस् । अब यो यसरी बाहिर आउँदै गरेको महसुस गर्नुहोस् ।
(यो जानकारी मात्र हो, माइग्रेनको समस्या भएमा यी उपायका साथै चिकित्सकको सहयोग लिनु नै उपयुक्त हुन्छ)
