- २०८१ बैशाख ८ शनिबार
काठमाडौँ । एक्स-रे कसरी पत्ता लाग्यो भन्ने कथा निकै रोचक छ । बाहिरबाट नदेखिने कुनै चोटपटक लाग्दा चिकित्सकहरूले एक्सरे गराउने सल्लाह दिन्छन् । शरीरमा कुनै पनि प्रकारको दुखाइ वा आन्तरिक चोटपटक पत्ता लगाउने सबैभन्दा लोकप्रिय तरिका एक्स-रे हो ।
कालो फिल्ममा देखिने शरिरको हड्डीबाट कुन ठाउँमा चोट लागेको छ र कति गम्भिर चोट लागेको छ भन्ने थाहा हुन्छ ।
यो धेरै महत्त्वपूर्ण एक्स-रे आज हाम्रो जीवनमा सामान्य भएको छ । पहिलो पटक जनवरी १८, १८९६ मा, एक्स-रे मेसिन आधिकारिक रूपमा सार्वजनिक रूपमा प्रस्तुत गरिएको थियो ।
सन् १८९५ मा जर्मन वैज्ञानिक विल्हेल्म रोन्टजेनले क्रुक्स ट्यूबको प्रयोग गरिरहेका थिए । क्रक्स ट्यूबहरू वास्तवमा ग्यासको अनुसन्धानको लागि प्रयोग गरिन्थ्यो । यो भ्याकुम सील गिलास ट्यूबको एक प्रकार हो । जसको माध्यमबाट बिजुली पास गर्न सकिन्छ, यसको रंग परिवर्तन हुन्छ ।
यस्तो अवस्थामा, वैज्ञानिक विल्हेमले महसुस गरे कि उनको क्रक्स ट्यूबबाट छालहरू सम्पूर्ण प्रयोगशालामा धेरै तरिकामा फैलिरहेका छन् । जब उसले क्रक्स ट्यूबलाई कार्डबोर्डले लुकाउन खोज्यो, ती किरणहरू कार्डबोर्डबाट गए । यो देखेर विल्हेम एकदमै छक्क परे र उनले यी किरणहरूलाई एक्स-रे नाम दिए ।
यसको कारण यो थियो कि उनलाई यी किरणहरूको नाम थाहा थिएन, त्यसैले उनले तिनीहरूलाई 'X' नाम दिए । आफ्नो प्रयोगलाई एक कदम अगाडि बढाउँदै, विल्हेमले यी किरणहरू आफ्नी श्रीमतीको हातबाट पार गराए, र त्यसपछि के भयो देखेपछि उनी छक्क परे । उनले आफ्नी श्रीमतीको हातको छाला भित्र देख्न सके । उनले आफ्नी श्रीमतीको हातको हड्डी र विवाहको औंठी हेर्न सफल भए । मानव शरीर भित्र यसरी देख्न सम्भव भएको यो पहिलो पटक हो ।
विल्हेमले यस अनौठो खोजका लागि सन् १९०१ मा भौतिकशास्त्रको नोबेल पुरस्कार पाएका थिए ।
एक्स-रे विश्वभर द्रुत रूपमा फैलिन थाले । धेरै कम्पनीहरूले एक्स-रे बुथहरू स्थापना गर्न थाले । उपचार बाहेक, मानिसहरूले जिज्ञासा र शरीर भित्र झल्काउने इच्छाले तिनीहरूलाई प्रयोग गर्न थाले । एक्स–रेको क्रेज यति बढ्यो कि मानिसहरुले जुत्ता पसलमा एक्स–रे गरेर खुट्टा अनुसार जुत्ता किन्न थाले ।
तर केही समयपछि यो क्रेज कम भयो, जब मानिसहरूलाई थाहा भयो कि धेरै एक्स-रे गराउँदा विकिरणको खतरा छ । एक्स-रेको प्रयोग अहिले अस्पताल वा सुरक्षा सेवाहरूमा मात्र देखिन्छ । एक तथ्याङ्कअनुसार वार्षिक १२ अर्ब डलरभन्दा बढी मूल्यका एक्स–रे मेसिन बिक्री हुने गरेको छ ।
