- २०८१ बैशाख १६ आइतबार
काठमाडौँ । जनवरी २०२२ मा, विश्वको सबैभन्दा ठूलो टापु देश इन्डोनेसियाले आफ्नो राजधानी जकार्ताबाट अर्को ठाउँमा सार्ने कानुन पारित गर्यो । राष्ट्रपति जोको विडोडोको यो महत्वाकांक्षी योजना कार्यान्वयन गर्न अगस्ट २०२४ को समयसीमा तोकिएको थियो ।
विश्वमा जम्मा ८ वटा देश मात्रै छन् जसले आफ्नो राजधानी सारेका छन् । इन्डोनेसियामा राजधानी स्थानान्तरणका लागि कानून पारित भएपछि निर्माण कार्य तीव्र गतिमा सुरु भएको छ । तर ऐन पारित भएको दुई वर्ष बितिसक्दा पनि राष्ट्रपतिको निर्वाचन नजिकिँदै छ र धेरै काम अधुरा छन् ।
जकार्ताको बोझ
जकार्ता सन् १९४५ मा इन्डोनेसियाको स्वतन्त्रतादेखि नै देशको राजधानी रहेको तर त्यहाँबाट राजधानी सार्ने विषयमा झन्डै लामो समयदेखि बहस भइरहेको छ र यो बहस पछिल्लो ८० बर्षदेखि चलिरहेको छ । इन्डोनेसियाका प्रथम राष्ट्रपति डा सुकर्णोको प्रशासनदेखि राजधानी सार्ने चर्चा चल्दै आएको छ । उनले राजधानीलाई पलाङकराया सहरमा सार्ने सम्भावनाबारे सोचिरहेका थिए । उनीपछि राष्ट्रपति सुहार्तोले राजधानीका लागि जकार्ता नजिकै नयाँ सहर बनाउने सोचमा थिए ।
२०१९ मा, इन्डोनेसियाली सरकारले यसलाई लागू गर्ने निर्णय गर्यो । सबै सरकारी कार्यालयलाई नयाँ राजधानीमा सार्ने योजना सार्वजनिक भएको छ । यसको प्रमुख कारण जकार्तामा भार निकै बढेको छ । जकार्तामा ११ लाखभन्दा बढी मानिस बस्छन् । यो संसारको सबैभन्दा सघन जनसंख्या भएको शहर मध्ये एक हो ।
जकार्ताले धेरै चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ । उदाहरणका लागि, ट्राफिक जाम, वायु र जल प्रदूषण जस्ता वातावरणीय समस्याहरू बढेका छन्। मानिसहरूलाई सास फेर्न समस्या भइरहेको छ र रोगहरू बढ्दै गएका छन्। खोलाको पानी प्रदूषित छ । यसले मानिसको स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर परिरहेको छ । यसैबीच समुन्द्री सतह बढेसँगै बाढीको समस्या पनि बढेको छ ।
बढ्दो समुन्द्री सतहका कारण जकार्ता हरेक वर्ष १७ सेन्टिमिटरले डुबिरहेको छ, जुन सबैभन्दा बढी चिन्ताजनक छ । जकार्ताको बोझ कम गर्न राजधानीलाई वर्षावन टापुमा सार्ने निर्णय गरिएको छ । नयाँ राजधानीको नाम नुसान्तारा अर्थात प्रायद्वीप रहेको छ । यो पूर्वी कालीमनतान क्षेत्रमा बोर्नियोको टापुस्थित छ । नुसन्ताराको कुल क्षेत्रफल करिब साढे दुई लाख हेक्टर रहेको छ । यो इन्डोनेसियाको बीचमा र जकार्ताबाट करिब ३२१ किमी दूरीमा छ ।
नयाँ राजधानीको निर्माण सरकारको ‘गोल्डेन इन्डोनेसिया २०४५’ नामक महत्वाकांक्षी योजनाको एक हिस्सा हो । राष्ट्रपति विडोडोले सन् २०१९ मा यसको घोषणा गरेका थिए । सन् २०४५ सम्ममा इन्डोनेसियालाई विश्वको पाँचौं ठूलो अर्थतन्त्र बनाउने लक्ष्य राखिएको छ । देशको वर्तमान राजधानी जाभा टापुमा अवस्थित जकार्ता हो र सम्पूर्ण देशको आधा भन्दा बढी जनसंख्या यहाँ बस्छन् । सरकारले जकार्ताको आर्थिक गतिविधिलाई अन्य टापुहरूमा समान रूपमा बाँड्न चाहन्छ ताकि त्यहाँ पनि विकासका अवसरहरू बढ्नुपर्छ ।
राजधानी जाकार्ताबाट पूर्वी कालिमन्तनमा सार्दा नयाँ आर्थिक केन्द्रको निर्माण हुने र जाभा केन्द्रित सोच र नीतिहरूमा परिवर्तन ल्याउने विश्वास गरिन्छ ।
योजना कार्यान्वयन
नयाँ राजधानीको निर्माणमा ३५ अर्ब डलर लाग्ने छ जसमा इन्डोनेसिया सरकारले १९ प्रतिशत लगानी गर्नेछ । बाँकी रकम स्वदेशी तथा विदेशी लगानीकर्ताबाट आउनेछ । यो आयोजना पाँच चरणमा सम्पन्न हुनेछ । पहिलो चरण यसै वर्ष समाप्त हुनेछ । जसमा इन्डोनेसियाभरबाट करिब दुई लाख कामदार निर्माण कार्यमा संलग्न छन् ।
इन्डोनेसियाको ब्राविजया विश्वविद्यालयको सहरी र क्षेत्रीय योजना विभागका सहायक प्राध्यापक डिमास विस्नु एड्रियान्टो भन्छन्, राजधानीको स्थानान्तरण इन्डोनेसियामा अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो र सबैभन्दा महत्वाकांक्षी परियोजना हो ।
सन् २०२४ मा सम्पन्न हुने पहिलो चरणमा राष्ट्रपति निवास, प्रमुख सरकारी भवन, प्रशासनिक कार्यालय, अस्पताल र राजधानीमा काम गर्ने व्यक्तिका लागि आवासीय भवनलगायत सहर निर्माणमा केन्द्रित छ। करिब ४० प्रतिशत काम सकिएको छ । अहिले विमानस्थल, राजमार्ग र पूर्वाधार निर्माण भइरहेका छन् । नुसान्तारामा पहिलो चरणको बाँकी काम पनि आगामी वर्षको अन्त्यसम्ममा सम्पन्न हुने बताइएको छ ।
आगामी तीन चरणमा पूर्वाधार, यातायात सञ्जाल, स्वास्थ्य र शिक्षा सम्बन्धी परियोजनाहरू सम्पन्न गरिनेछन् ।
अन्तिम चरण २०४० देखि २०४५ सम्म सम्पन्न हुने
जसअन्तर्गत आवासीय क्षेत्र विस्तार गरिनेछ । सन् २०४५ सम्ममा सहरमा २० लाख मानिसलाई बस्ने व्यवस्था मिल्ने विश्वास व्यक्त गरिएको छ । यहाँ धेरै चरणहरूमा मानिसहरू आएर बसोबास गर्नेछन् । पहिले मन्त्रालयमा कार्यरत अधिकारीहरू आउनेछन् । दोस्रो चरण २०३० देखि २०३५ सम्म सुरु हुनेछ, जसमा सरकारी कर्मचारी बाहेक अन्य क्षेत्रमा काम गर्ने मानिसहरू यहाँ आएर बसोबास गर्न थाल्नेछन् । अर्थात् जकार्ताको स्थानमा नुसान्तारा प्रशासन मात्र नभई आर्थिक गतिविधिको पनि नयाँ केन्द्र बन्नेछ । राजधानीलाई नयाँ सहरमा सार्नुअघि नयाँ कानुन बनाइँदै छ जसअन्तर्गत जकार्तालाई विशेष क्षेत्रको दर्जा दिने र व्यापार तथा आर्थिक गतिविधिको केन्द्र रहने बताए । तर जकार्ता जस्तै इन्डोनेसियाको यो नयाँ सहर पनि समुन्द्रको सतह बढेका कारण डुबेर मर्ने समस्याको सामना गरिरहेको छ ।
अहिले जनतालाई यहाँ ल्याउन र बसोबास गर्न धेरै चुनौतीको सामना गर्नुपर्ने बहस शुरु भएको छ र जकार्ताको संस्कृतिलाई नुसन्तारामा कसरी ल्याउने भन्ने बहस जारी रहेको छ । जकार्ताको संस्कृति नुसन्तारा भन्दा धेरै आधुनिक छ । यस्तो अवस्थामा नुसनताराका जनतालाई यो संस्कृति र सहरमा ल्याइने परिवर्तनका लागि विश्वस्त गराउनु पनि भविष्यमा ठूलो चुनौती हुनेछ ।
स्थानान्तरण र आपत्तिहरू
सिङ्गापुरको याङ्गुन विश्वविद्यालयका समाजशास्त्रका प्राध्यापक सल्फिकार अमिर विभिन्न क्षेत्रबीचको आर्थिक विकासमा देखिएको असमानतालाई सम्बोधन नगरी पूँजीको स्थानान्तरणले मात्रै समस्याको समाधान नहुने बताउँछन् ।
नयाँ राजधानीको निर्माण कार्यलाई लिएर केही स्थानीय समुदायमा उत्साह देखिएको छ । तर किसानहरू चिन्तित छन् किनकी नयाँ निर्माणले उनीहरूको जीवन र जीविकोपार्जनलाई असर गर्न गरिरहेको छ ।
सल्फिकार अमिर यस वर्षको राष्ट्रपति चुनावमा उम्मेदवार अनीस बसवादेनका प्रवक्ता पनि हुन् । राजधानी नुसान्तारामा सार्दा न त क्षेत्रीय असमानताको समस्या समाधान हुने न पूर्वी जकार्ताको वातावरणीय भार कम हुने उनीहरूको उम्मेदवारको धारणा छ, त्यसैले उनी यो कदमको विरोध गरिरहेका छन् । तर यस परियोजनासँग सम्बन्धित धेरै वातावरणीय चिन्ताहरू छन् ।
यसबारे सल्फिकार अमिरले भने, ‘कालीमन्तन विश्वकै एउटा टापु हो जहाँ कोइला खानी, वन फँडानी र पाम आयल आयोजनाले धेरै क्षति पुर्याएको छ । नयाँ पूँजीको फाइदाका लागि यस क्षेत्रका स्रोतसाधनको थप दोहन सुरु हुनेछ । त्यसैले नयाँ राजधानी आउने भएपछि कालीमान्टनका धेरै मानिसहरुको जनजीवनमा असर पर्ने चिन्ता छ ।'
राजधानी कालिमान्तन क्षेत्रमा सार्ने विधेयकमाथि ४२ दिनसम्मको बहसपछि पारित भई कानूनको रुप दिइएको हो । तर जनतासँग पर्याप्त परामर्श र बहस नहुनु पनि असन्तुष्टिको कारण हो ।
यसका साथै यस क्षेत्रमा पहिलेदेखि नै बसोबास गर्दै आएका जनतालाई दिने सुविधामा पनि प्रश्न उठेको छ । कालीमन्तन क्षेत्रमा बसोबास गर्ने धेरै रूढिवादी जनताले नयाँ राजधानी बनाउँदा आफ्नो वनमा बढी क्षति पुर्याउने र वनमा निर्भर जीविकोपार्जनमा असर पर्ने चिन्तामा रहेकाले त्यसको विरोध गरिरहेको सुल्फिकार अमिर बताउँछन् ।
त्यसैगरी नयाँ राजधानीमा यस क्षेत्रका कम शिक्षित व्यक्तिले आधुनिक प्रविधि र डिजिटल पद्धतिमा आधारित उद्योगमा रोजगारीसमेत नपाउने भएका छन् ।
राजधानी नुसान्तारामा सारिएन भने जकार्ताको समस्या समाधानको अर्को विकल्प के छ ?
सल्फिकार अमिरले आफूसँग विकल्प रहेको बताउँदै भने, ‘हाम्रो योजनाअनुसार थप १४ सहर विकास गरिनेछ, जसमध्ये चारवटा सुमात्रा, तीन कालीमन्तन, तीन सुलावेसी र एक–एक सहर पूर्वी नुसान्तारा, पश्चिम नुसान्तारा, मोलोक्को र एक–एक सहर हुनेछन् । पपुवा हुनेछ। यदि हाम्रो राष्ट्रपतिको उम्मेदवारले चुनाव जित्यो भने, उसले यो योजना कार्यान्वयन गर्नेछ। नुसानतारामा राजधानी बनाउन छुट्याइएको रकम हामी यी सहरहरूको विकासमा प्रयोग गर्नेछौं र राजधानी जकार्ता नै रहनेछ ।
राजधानी सार्दा पूर्वी नुसन्ताराका जनतालाई सीमित फाइदा भए पनि देशलाई खासै फाइदा नहुने विश्वास सल्फिकार अमिरको छ ।
राष्ट्रपतिको प्राथमिकता
नुसन्तारालाई आधिकारिक रूपमा १७ अगस्त २०२४, अर्थात् इन्डोनेसियाको स्वतन्त्रता दिवसमा राजधानी घोषणा गरिने छ । सिंगापुरको युसुफ इशाक इन्स्टिच्युटका वरिष्ठ अनुसन्धानकर्ता र इन्डोनेसियाली अध्ययन कार्यक्रमका सह-संयोजक जुलिया लाउले नयाँ पुँजी परियोजना आगामी राष्ट्रपतिका लागि चुनौती साबित हुने विश्वास व्यक्त गरे । अब नयाँ राजधानी बनाउने ऐन बनेपछि जो राष्ट्रपति बने पनि त्यसलाई कार्यान्वयन गर्नुपर्नेछ ।
फागुनमा राष्ट्रपतिको निर्वाचन हुँदैछ । वर्तमान राष्ट्रपति विडोडोले दुई पाँच वर्षको कार्यकाल पूरा गरिसकेकाले उनले यो चुनाव लड्न पाउने छैनन् । निर्वाचनमा उम्मेदवार रहेका तीनमध्ये एक जना वर्तमान रक्षामन्त्री हुन् ।
रक्षामन्त्री प्रबोवो सुब्यान्टो राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा बलियो उम्मेदवार हुन् तर उनको विशेष कुरा के हो भने उनले तीनपटक राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा उम्मेदवारी दिएका छन् । यसपटक उनी प्रशासनिक निरन्तरताको मुद्दामा चुनाव लड्दै छन् । उनीसँगै वर्तमान राष्ट्रपति विडोडोका छोरा उपराष्ट्रपतिको उम्मेदवार हुनेछन् । चुनावी दौडमा उनी अगाडि रहेको सर्वेक्षणले देखाएको छ ।
जाभा प्रान्तका पूर्व गभर्नर गन्जर प्रोनोभो पनि चुनावी मैदानमा छन् । उनी राष्ट्रपति विडोडोको पार्टीका पनि हुन् । जुलिया लाउ भन्छिन् कि उनीहरूले विडोडोको नीतिबाट केही फरक पार्दैछन् ।
तर नुसान्तारामा राजधानी स्थापना गर्ने सम्बन्धमा उनीहरुको अडान के होला ?
तीन उम्मेदवारमध्ये प्राबोवोले छिटोभन्दा छिटो कदम चाल्ने र विदेशी लगानी भित्र्याउन पनि थप सक्रिय हुने देखिएको छ । तर, गञ्जर वा बसवदाने अध्यक्ष भए नुसन्तारा आयोजना अलिकति सुस्त हुने बताइएको छ । यी दुवै उम्मेदवारले जनताको चासोलाई ध्यानमा राखेर मात्रै नयाँ पुँजीको आयोजना कार्यान्वयन गर्ने आश्वासन दिइरहेका छन् ।
तीन उम्मेदवारमध्ये एनिस बस्वेदान मात्रै राजधानी सार्ने पक्षमा बढी विपक्षमा छन् । तर राजधानी जकार्ताबाट नुसान्तारामा सार्ने विषयमा आम जनताको धारणा दुवै पक्षमा देखिएको छ । जकार्ताका केही मानिसहरू जो शहर छोड्न चाहँदैनन्, यसको विरुद्धमा छन् र कालीमन्तनका केही समूहहरू यसबाट चिन्तित छन्।
इन्डोनेसिया दक्षिणपूर्वी एसियाको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र हो । राजधानीको स्थानान्तरणले इन्डोनेसियाको क्षेत्रीय सम्बन्धलाई असर गर्ने समेत विश्लेषण भइरहेको छ ।
फिलिपिन्स, मलेसिया र ब्रुनाई इन्डोनेसियाको नयाँ राजधानीका निकटतम छिमेकी हुन् । उनीहरुसँग सम्बन्ध सुधार्न सहज हुनेछ । तर इन्डोनेसियाको सिंगापुर, थाइल्याण्ड र अन्य देशहरूसँग पनि राम्रो सम्बन्ध छ । यो क्षेत्रमा एक प्रभावशाली देश हो । त्यसैले राजधानी हस्तान्तरणले कूटनीतिमा खासै प्रभाव पार्दैन । पुँजी हस्तान्तरणको पहिलो चरण लगभग पूरा भएको छ । चार चरण बाँकी छ। यो कामका लागि अहिलेसम्म ठूलो विदेशी लगानी नआएको बताइएको छ । यो काम पूरा गर्न विदेशबाट ८० प्रतिशत लगानी आउनु पर्ने भए पनि इन्डोनेसियाको आगामी राष्ट्रपति को बन्लान् भन्ने कुरा सबैलाई पर्खिरहेको छ ।
पहिलो चरणको काम तोकिएको समयमै सम्पन्न हुने विश्वास व्यक्त गरिएको छ तर बाँकी चरणमा वैदेशिक लगानी नआए काम रोकिनेछ । दोस्रो समस्या अन्य ठाउँका मानिसहरूलाई नयाँ राजधानीमा आएर बसोबास गर्न मनाउने हो ।
एकै समयमा, राष्ट्रपति पदका उम्मेदवारहरूले वर्तमान राष्ट्रपतिको परियोजनालाई पूर्ण समर्थन गरेको देखिँदैन । नयाँ राजधानी निर्माण सम्पन्न हुन अझै २१ वर्ष लाग्नेछ ।
जकार्ता बढ्दो जनसंख्याको भारमा डुबिरहेको छ, भारी प्रदूषण र बढ्दो समुद्री सतहको जोखिममा रहेको छ । यस्तो अवस्थामा इन्डोनेसियाका नयाँ राष्ट्रपतिले के गर्छन् भन्नेमा सबै कुरा भर पर्छ ।
-बिबिसीबाट
