- २०८१ बैशाख २२ शनिबार
काठमाडौँ । विश्वमा फेरि एकपटक आर्थिक मन्दीको डर बढेको छ । विगत दुई वर्षदेखि कोरोना संकटसँग जुधिरहेको सारा विश्व सन् २०२२ मा रुस र युक्रेनबीचको युद्ध सुरु भएदेखि आर्थिक रुपमा समस्या भोग्न थालेको । यो लडाइँ सुरु भएदेखि नै यसको प्रभाव विश्वको अर्थतन्त्रमा देखिएको छ ।
यस लडाइका कारण पहिले नै कोरोनासँग लडिरहेका अर्थतन्त्रका अगाडि आपूर्ति शृङ्खलाको संकट पनि देखिएको छ, जसले अमेरिका, युरोप र एसियाका हरेक महादेशका देशलाई असर गरिरहेको छ । अहिले बजार फेरि सन् २००८ जस्तै मन्दीको खतरामा छ । विश्वका सबैभन्दा धनी उद्योगपति एलन मस्क पनि मन्दीका यी खतराबाट डराएका छन् ।
आर्थिक मन्दी के हो ?
कुनै पनि देशको विकास उसको अर्थतन्त्रमा भर पर्छ । जब अर्थतन्त्रमा केही समय (कम्तीमा तीन चौथाईसम्म) आर्थिक वृद्धि रोकिन्छ, रोजगारी घट्छ, मुद्रास्फीति बढ्न थाल्छ र जनताको आम्दानी अप्रत्याशित रूपमा घट्न थाल्छ, तब त्यस अवस्थालाई आर्थिक मन्दी भनिन्छ । विश्वभर कोरोना संकट सुरु भएदेखि नै विभिन्न अर्थतन्त्र मन्दीको चपेटामा पर्ने जोखिम बढेको छ । रुस र युक्रेनबीचको लडाइँले यस महत्वपूर्ण समयमा आगोमा इन्धन थपेको छ । अब धेरैजसो बजार विज्ञहरूले आगामी केही महिनामा विश्वमा सन् २००८ जस्तै मन्दी आउन सक्ने विश्वास गर्न थालेका छन् ।
अमेरिका र युरोपेली देशहरूमा ठूलो प्रभाव पर्ने
ग्लोबल ब्रोकरेज फर्म नोमुरा होल्डिङ्सले पनि विश्व बजारलाई मन्दीको बारेमा चेतावनी दिएको छ । नोमुराले जारी गरेको प्रतिवेदनमा आगामी १२ महिनाभित्र विश्वका अधिकांश अर्थतन्त्र मन्दीबाट आफूलाई बचाउन नसक्ने उल्लेख गरिएको छ । यस प्रतिवेदनका अनुसार विभिन्न देशका केन्द्रीय बैंकको कडा नीति र आम मानिसको जीवनयापनको बढ्दो मूल्यले सिंगो विश्वलाई नै सन् २००८ जस्तै मन्दीतर्फ धकेलिरहेको छ । यस प्रतिवेदनमा अमेरिका, बेलायत, जापान, दक्षिण कोरिया, अष्ट्रेलिया र क्यानडाजस्ता विश्वका प्रमुख अर्थतन्त्रमा मन्दीको खतरा गहिरिएको उल्लेख गरिएको छ ।
विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूको कडा नीतिले मन्दीतर्फ लैजादै
नोमुराको प्रतिवेदनले विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न ब्याजदर बढाएको पनि बताएको छ । मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्ने लक्ष्य हासिल गर्न यो गरिएको छ, तर यसले विश्वको अर्थतन्त्रलाई बर्बाद गर्न सक्छ । केन्द्रीय बैंकको कडा नीतिका कारण विश्वको आर्थिक वृद्धिदरमा नराम्रो असर परिरहेको छ । विश्वभर रोजगारी घट्दै गएको छ । जनताको आम्दानी घट्दै गएको छ । जनताले कमाउने कुरा पनि मुद्रास्फीतिको प्रभावमा परेको छ । यस्तो अवस्थामा समग्र अर्थतन्त्रको बृद्धि ठप्प भएको देखिन्छ ।
मन्दीले विभिन्न देशहरूमा फरक फरक प्रभाव पार्ने
नोमुराको प्रतिवेदनअनुसार अहिले उच्च मुद्रास्फीति घट्ने अवस्था छैन । मुद्रास्फीतिको दबाब अब कमोडिटी बजारमा सीमित छैन। अमेरिकामा सेवा क्षेत्र र रोजगारदाता पनि यसको सिकार भएका छन् । अमेरिकामा मुद्रास्फीतिले पछिल्लो ४० वर्षको तथ्यांकलाई नाघेको छ । नोमुरा रिपोर्टका अनुसार मन्दीको प्रभाव विभिन्न देशहरूमा फरक फरक हुन सक्छ । ब्रोकिङ फर्मले सन् २०२२ को अन्तिम त्रैमासिक अर्थात अक्टोबरदेखि डिसेम्बरसम्ममा अमेरिकालगायत विश्वका धेरै देश मन्दीको चपेटामा पर्न सक्ने विश्वास लिएको छ । एकपटक मन्दी आएपछि यसको प्रभाव छ महिनासम्म देख्न सकिन्छ ।
युरोपको भाग्य रुसको नीतिमा निर्भर
नोमुराको प्रतिवेदनमा युरोपेली देशहरूले पछिल्ला केही महिनामा रुसविरुद्ध जसरी बयानबाजी गर्दै आएका छन्, त्यसको प्रतिकूल प्रभाव आगामी दिनमा देखिन सक्ने बताएको छ । यदि रुस रिसाएर युरोपेली देशहरूको ग्यास आपूर्ति रोक्यो भने युरोपेली देशहरूलाई मन्दीबाट कसैले बचाउन सक्दैन । अनुमानका अनुसार युरोपको अर्थतन्त्र आगामी एक देखि दुई वर्षमा एक प्रतिशतसम्म घट्ने सम्भावना छ । क्यानडा, दक्षिण कोरिया र अष्ट्रेलिया जस्ता बलियो देशहरू ब्याजदर वृद्धिबाट प्रतिकूल असर पर्न सक्छन् । दक्षिण कोरियामा यो वर्ष अर्थतन्त्र २ देखि २.५ प्रतिशतले संकुचित हुने अनुमान गरिएको छ ।
भारत र चीनमा मन्दीको प्रभाव के होला ?
विश्वका दुई ठूला बजार भारत र चीनको कुरा गर्दा विश्व अर्थतन्त्रमा देखिएको अनिश्चितताको प्रभाव यहाँ पनि देखिने नोमुराको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । यो विश्वव्यापी मन्दीको प्रभाव अमेरिका र युरोपेली देशको तुलनामा भारत र चीनमा कम पर्ने कुरा मात्रै हो । नोमुराको विश्वास छ, चीन आफ्नो सरकारको नीतिले मन्दीसँग लड्न धेरै हदसम्म सफल हुनेछ ।
तर, कोभिडका कारण अर्थतन्त्रमा तनाव हुने पनि बताइएको छ । अर्कोतर्फ भारतको कुरा गर्ने हो भने थोक मुद्रास्फीति दर सन् १९९१ (करिब १६ प्रतिशत) को स्तरमा पुगेको छ । यसले चिन्ता बढाएको छ । यहाँ रिजर्भ बैंकले एकै महिनामा दुई पटक रिपो दर बढाएर मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्ने रणनीति अपनाए पनि यसले सर्वसाधारणको समस्यामा कमी आउन सकेको छैन । डलरको तुलनामा रुपयाको अवमूल्यन जारी छ र ऐतिहासिक न्यून बिन्दुमा कारोबार भइरहेको छ ।
शेयर बजार जोखिममा
नोमुराको रिपोर्टका अनुसार विश्वभरको शेयर बजारमा अस्थिरता जारी रहनेछ । ब्रोकरेज फर्मले अहिले सेयर बजार खराब चरणमा रहेको बताएको छ ।
